Angheben, Mario
Rođen: Rijeka, 12. ožujka 1893.
Umro: 30. prosinca 1915.
Otac: Albino (Villarsa 10. kolovoz 1850.)(Kozala A-3-21)
Majka: Melania (? - Rijeka, 1910.) (Kozala A-3-21)
Braća: Bruno Angheben, arhitekt, Sestra: ??
Riječki pjesnik i pripovjedač, novinar i pjesnik.
Njegovo se ime često spominje kada se govori o riječkim iredentistima i talijanskim dobrovoljcima I svjetskog rata.
Mario Angheben je rođen 1893. godine u Rijeci, u obitelji porijeklom iz Trenta. Njegov otac Albino rodom je iz Vallarsi, blizu Rovereta, a predavao je matematiku u riječkoj gimnaziji, tada pod mađarskom krunom. Majka Melanija je bila učiteljica u osnovnoj školi.
Brat je arhitekta Bruna Anghebena, autora crkve sv. Romualda i Svih Svetih na Kozali, čiji je crkveni toranj nezaobilazn orijentir na vedutama Rijeke.
U lipnju 1911. Mario u Rijeci završava srednju školu, a nakon godinu dana studiranja na pravnom fakultetu sveučilišta u Budimpešti, odlučuje nastaviti studij u Italiji.
Godine Srednje škole su u Anghebenu probudile snažan osjećaj "talijanskoj pripadnosti", a tome su sigurno pridonjeli i posjeti tadašnjih talijanskih "naprednih" autora Carduccia, Pascolia i D'Annunzia.
Mrzio je Budimpeštu i sve što je mađarsko ili austrijsko. U jednom pismu prijatelju Raicichu od 6. rujna 1911. godine kaže:
"... Non avrei mai creduto che la capitale della "Mongolia" possa esser tanto insulsa, stupida, lurida, senza buon senso comune come lo è. È bella a vedersi nelle cartoline, ma a starci qui, se non si bestemmiano i porcari tutto il giorno, c'è da divenir bestie come mai ... "(... Nikad ne bih vjerovao da bi glavni grad "Mongolije" mogao biti toliko dosadan, glup, prljav, bez zdravog razuma. Lijepo je vidjeti taj grad na razglednicama, ali ostati ovdje..., ako cijeli dan psuješ svinjare, moraš postati svinja...)
Prelijepi mađarski grad naziva "glavni grad Mongolije", dosadan, prljav i lišen zdravog razuma.
To je ona zatupljenost i fokusiranost na kult talijanske superiornosti koji začuđuje. Poput Anghebena, mnogi drugi Talijani koji su živjeli pod Austrijom pokazuju radikalnost nekih presuda. Angheben uopće ne pokušava razumjeti Budimpeštu i njenu kulturu. Za mladog Riječana ta austrijska, mađarska, kao i slavenska, nije "niža" kultura poput njemačke, nego to je "nekultura" i totalna zaostalost u svim pogledima naspram "velike Italije" i njene kulture.
1912. godine upisao je "Facoltà di Lettere" na fakultetu Instituta za više studije u Firenci.
Objavljivao je članke, kolumne i pjesme u novinama "La Voce" iz Firenze.
Na početku I svjetskog rata biva pozvan u austrijsku vojsku. Ranjen je u Galiciji, a za vrijeme oporavka bježi u Vallarsu, a zatim odlazi kod rodbine u Posini u okolici Vicenze.
6. svibnja 1915. stiže u Firencu. Smještaj nalazi kod svoje bivše stanodavke Angioline Zippoli. Nakon nekoliko dana napušta toskansku prijestolnicu kako bi stigao u Veronu. Tu se dobrovoljno javlja u 6. alpsku pukovniju i odmah je poslan na frontu u pokrajini Trento.
Ubijen je u 22 godini života, 30. prosinca 1915. u bitci kod Malga Zures (La Battaglia di Malga Zures), na obroncima Balda, u bitci koja se vodila između 30. i 31. prosinca 1915., na Trentinskom frontu u sektoru Alto Garda.
Bila je to paklena bitka. Koštala je previše mrtvih i ranjenih da se ne bi moglo naći prostora u sjećanju. Naime, sredinom dana, Mario Angheben zauzeo je sa svojim vodom glavno uporište neprijateljskog položaja i ušao u grad Malgu gdje je bio i ubijen (Orbituarij na slici ljevo, klik za veću sliku). Ali Austrijanci, na početku prevareni talijanskim manevrom, ubrzo su uspjeli usmjeriti svoju obranu. Talijanska vojska, bez municije jer su linije snabdjevanja bile prekinute, u poslijepodnevnim satima, nakon mnogo žrtava mora se povući sa i austrijancima prepustiti Malga Zures.
1918 - 1919 u Rijeci se pojavila ideja o osnivanju dobrovoljačkih jedinica sposobnih za obranu grada Rijeke protiv rezolucije koja je bila u nastajanju na Pariškoj konferenciji.
Riječki su građani koji su se osjećali Italijanima i koji su se već u I svjetskom ratu borili na strani Italije, podržali inicijativu, a od početka je najizdrženiji pristaša bio Giovanni (Nino) Host - Venturi, kapetan XIII napadačkog odjela.
|
Od 30. listopada 1918., dana kada je Nacionalno vijeće italijana Rijeke proglasilo aneksiju Rijeke Italiji, počeli su se okupljati mladi Fiumani i bivši borci da bi formirali dobrovoljne vojne jedinice za obranu grada, i čekajući povoljan ishod riječkog problema.
Dobrovoljci također pronalaze veliku podršku u generalu Francescu Saverio Grazioliju, zapovjedniku međunarodnih okupacijskih jedinica, koji im omogućuje da, u dvorištu vojarne Oberdan smještene na istoimenom trgu, izvode vježbe gađanja (Školjić, današnja zgrada Narodnog sveučilišta, ex vojarna Honved na Piazza Eneo, Piazza Giuseppe Oberdan).
Od lipnja 1919. formiraju se prve tri dobrovoljačke jedinice koje uzimaju ime trojice fijumanskih dobrovoljaca koji su poginuli u I svjetskom ratu: Ipparco Baccich (I Compagnia), Mario Angheben (II Compagnia) i Annibale Noferi (III Compagnia). U jedinici "Baccich" grupirali su se članovi političkih partija, a u jedinici "Noferi" su članovi sportskih klubova.
Volontersku jedinicu "Mario Àngheben" formiranu 12. runjn 1919. sačinjavali su studenti i učenici u dobi od 15 do 20 godina, svi dobrovoljci.
Kasnije je zajedno s legionarima ostalih dviju riječnih jedinica i dvjestotinjak Grenadira iz Ronchija, formirana 1. dobrovoljačku vojna jedinica.
Dobrovoljačka jedinica "Mario Àngheben" je bila ovako formirana:
Komandanti:
- Capitano Giovanni Mrach-Schiavon Maracchi (Comandante)
- Tenente Alfredo Zalocco (Vice Comandante)
Oficiri:
- Tenente Mario Pratola
- Tenente Camillo Steve
- Sottotenente Domenico Acerbi
- Sottotenente Antonio Montenovi
- Sottotenente Marcello Serena
- Sottotenente Vittorio Suster
- Sottotenente Giuseppe Zuliani
- Aspirante Medico Giorgio Maraspin
Legionari:
- Antonini Ramiro caporale,
- Arnold Ruggero,
- Bargeletti N. marinaio,
- Bertotti Ferdinando
- Bertotti Romeo cap.magg.,
- Blanda Cesare caporale,
- Blanda Ugo,
- Blasich Giuseppe caporale,
- Bogdesich Lino
- Borzatti Ettore sergente,
- Bucvich Ottone,
- Bulian Nerino,
- Bernich Ezio,
- Cesare Renato,
- Chierego Aldo serg.san.
- Chierego Bruno caporale,
- Chierego Ugo caporale,
- Chiuzzelin Nazareno,
- Cimadori Roberto,
- Clauti Renato
- Colacevich Arturo,
- Coller N.,
- Commerci Leonardo sergente,
- Costantini Bruno,
- Crespi Antonio,
- Cretich Ercole
- Dalma Giorgio,
- Dal Min Armando,
- D'Ancona Enrico caporale,
- Delise Renato,
- Derenzin Mario,
- Deschman-Damiani Attilio
- Descovich Enrico,
- Feldhofer Luigi,
- Ferghina Giovanni,
- Fonda Raoul,
- Fornasari Luigi sergente,
- Gelletich Virgilio
- Gennari N. sergente,
- Gerardi Ettore,
- Gherbaz Ruggero cap. magg.,
- Gortan Raniero,
- Mahla Bruno,
- Gherbaz Sergio caporale
- Goidanich Athos,
- Gregorutti Arturo caporale,
- Grossi Alberto,
- Hlaich-Laicini Francesco,
- Kuschnig Roberto
- Lado Giorgio caporale,
- Lado Ugo cap.magg.,
- Lamprecht Rodolfo,
- Latcovich Giovanni,
- Loppel Bruno caporale,
- Lucano Leo
- Maietich Loris,
- Mandruzzato Argeo caporale,
- Maraspin Giorgio asp.med.,
- Maroth Enzo,
- Mastrogiacomo Fortunato
- Meichsner Ugo serg.san.,
- Merzliach Bruno,
- Micheluzzi Attilio,
- Miclavio Antonio,
- Mihich Remigio,
- Mini Mario
- Mohovich Bruno,
- Mohr Edoardo,
- Montenovi Benvenuto sergente,
- Montenovi Giovanni,
- Mose' Francesco,
- Nicolich Antonio
- Oberstar Nevio,
- Pacchioni Bruno,
- Papetti Tullio,
- Pasquali Melchiorre,
- Peltzer Emilio,
- Pizzorno N.,
- Poso Carlo
- Poso Giuseppe,
- Pompilio Edoardo,
- Predonzani Ireneo,
- Predonzani Mario sergente,
- Proda Artruro,
- Proda Gianni
- Rach-Rachelli Ladislao caporale,
- Reti Arturo,
- Ricotti Gino caporale,
- Ricotti Umberto sergente,
- Rossi N. marinaio
- Rubinich Ferruccio,
- Ruffolo paolo aiut.batt.,
- Sani Arrigo sergente,
- Samani Salvatore,
- Schlegel Mario,
- Scodnik Ugo
- Segnan Mario sergente,
- Seegner de Marino,
- Servazzi Ottone,
- Silva N. caporale,
- Sirola Innocente sergente
- Slavich Amedeo,
- Spazzapan Carlo,
- Springhetti Mirino cap.magg.,
- Sterle Carlo Modesto,
- Thian Bruno,
- Tuchtan Aldo caporale
- Tuchtan Dario serg.san.,
- Uicich Giuseppe sergente,
- Vadasz Giacomo cap.magg.,
- Valle Luigi,
- Venutti Cesare,
- Virtich Mario
- Virtich Mario,
- Viti Iginio,
- Vitti Giacomo,
- Wild Evilio,
- Woloschin Alberto,
- Zanelli Dante,
- Zanelli Riccardo,
- Zuzzulich Giacomo caporale
Kreirao: SEAS
Izvori:
- Fr. Semi, "Uomini illustri dell'Istria 1. ... ", p. 489b 2.
- Fr. Semi "Il dialetto veneto dall'VIII al XX sec.", p. 203 3.
- M. Dazzi "Lirica dialetale veneta" SOCIETÀ DI STUDI FIUMANI, Fondo: Personalità fiumane, Subfondo: Mario Angheben, UA 1-14.
- ALESSIO QUERCIOLI: "...FINORA NON HO OSATO GUARDARLA FISO" : MARIO ANGHEBEN TRA PASSIONE NAZIONALE E INQUIETUDINE GENERAZIONALE
- Giovanni Maracchi, Romeo Bertotti, Sergio Gherbaz, Aldo Tuchtan, "Compagnia Mario Angheben, 12-IX-1919", Tipografia Urania, Fiume, 1934.
- Istituto FONDAZIONE IL VITTORIALE DEGLI ITALIANI: Legione fiumana , 01/1920 – 01/1921
Background picture copyright: 